Nareszcie można opatentować program komputerowy

Najnowsze wytyczne Prezesa Urzędu Patentowego RP nie wykluczają już udzielenia patentu na rozwiązanie realizowane komputerowo. Zawierają też przykłady modelowych sformułowań zastrzeżeń patentowych takich wynalazków.

W „Wiadomościach Urzędu Patentowego” nr 2/2023 z 9 stycznia 2023 r. opublikowano „Ogólne wytyczne Prezesa Urzędu Patentowego RP w zakresie wynalazków i wzorów użytkowych”. Zawierają one wskazówki interpretacyjne odnośnie przedmiotów nieuważanych za wynalazki (art. 28 Prawa własności przemysłowej), sugestie odnośnie formułowania zastrzeżeń patentowych, badania poziomu wynalazczego oraz wynalazków z dziedziny biotechnologii i farmacji.

Jeszcze do niedawna UPRP niechętnie badał wynalazki realizowane komputerowo, w tym zwłaszcza programy komputerowe, i rzadko przyznawał im ochronę patentową, generalnie uznając wiele z nich za rozwiązania niebędące wynalazkami. Skutkiem takiej praktyki urzędu był spadek liczby zgłoszeń obejmujących takie rozwiązania do UPRP.

Tymczasem najnowsze wytyczne Prezesa UPRP wskazują na zmianę praktyki UPRP w tym zakresie: harmonizują ją z praktyką EPO, a także zawierają przykłady modelowych sformułowań zastrzeżeń patentowych dla wynalazków realizowanych komputerowo, w tym – zastrzeżeń na program komputerowy. W tym miejscy zachęcamy państwa do zapoznania się z artykułem nasze aplikantki rzecznikowskiej Magdaleny Przytockiej pt. „Urząd Patentowy ujednolica swoje praktyki z Urzędem Europejskim”.

Dalszy efekt techniczny

Podstawowym warunkiem – koniecznym, ale niewystarczającym! – aby uzyskać patent na taki wynalazek (a nawet, jak się zaraz okaże, na program komputerowy) jest, aby program ten wywoływał tzw. dalszy efekt techniczny. Wytyczne mówią: „Program komputerowy, który po uruchomieniu na komputerze wywołuje »dalszy efekt techniczny «, ma charakter techniczny, a zatem nie jest pozbawiony zdolności patentowej”.

Czym jest „dalszy efekt techniczny”? To efekt „wykraczający poza »normalne« interakcje między programem (oprogramowaniem) a komputerem (sprzętem), na którym jest on uruchamiany, czyli wykraczający poza normalne efekty fizyczne” (takie jak przepływ prądu w komputerze czy grzanie się jego elementów).

Program ma „robić coś więcej” niż tylko rozgrzewać obwody elektryczne komputera, na którym został uruchomiony. Może np. sterować procesem w realnym świecie (takim jak proces wytwarzania materialnego produktu albo proces nadawania lub odbioru informacji), sterować urządzeniem lub instalacją (np. pralką, zmywarką, farmą paneli słonecznych lub wiatraków).

Wymienić można jeszcze kilka przykładów metod realizowanych komputerowo, a posiadających charakter techniczny:

sposób zabezpieczenia wypłaty w bankomacie, zgodnie z którym w przypadku wprowadzenia prawidłowego PIN-u bankomat wyda gotówkę. W przypadku wprowadzenia cyfr PIN-u w odwrotnej kolejności – bankomat nie wyda gotówki i powiadomi policję,

sposób, zgodnie z którym w pliku komputerowym zawierającym tekst zamienia się wybrane wyrazy na wyrazy bliskoznaczne o mniejszej liczbie liter,

sposób sterowania wyświetlaniem obrazków na ekranie dotykowym, zgodnie z którym obrazek przemieszcza się w ślad za ruchem palca po ekranie.

Harmonizacja praktyki

Podrozdział wytycznych Prezesa UPRP zawierający wskazówki odnośnie „dalszego efektu technicznego” wynalazków realizowanych komputerowo (pkt 2.8 wytycznych) jest w pełni zgodny z wytycznymi wydanymi w tym zakresie przez EPO. Z kolei podrozdział wytycznych Prezesa UPRP zawierający sugestie i przykłady formułowania zastrzeżeń patentowych dla wynalazków realizowanych komputerowo (pkt 3.3 wytycznych) pozostaje w zgodzie z wytycznymi EPO w tym zakresie. Zawarte są w części F, rozdział IV, punkt 3.9.1. A zatem UPRP harmonizuje swoją praktykę w zakresie wynalazków realizowanych komputerowo z praktyką EPO.

Kluczowa nowość i poziom wynalazczy

Techniczny charakter rozwiązania jest warunkiem koniecznym, ale niewystarczającym, do uzyskania ochrony patentowej. Aby uzyskać patent, trzeba spełnić również inne warunki ustawowe, w tym nowość i poziom wynalazczy. Te dwa ostatnie kluczowe warunki bada się porównując zgłoszone rozwiązanie ze stanem techniki – a więc z podobnymi rozwiązaniami znanymi wcześniej.

Techniczny charakter to nie wszystko, czego wymaga się od rozwiązania zdatnego do opatentowania. Jak wspomniano wcześniej, dalsze dwa konieczne i niezwykle istotne warunki to nowość i poziom wynalazczy.

Nowość to odmienność, różnica w stosunku do wszystkich rozwiązań znanych wcześniej. Rozwiązanie nie może być znane publicznie przed dniem jego zgłoszenia do urzędu. Natomiast poziom wynalazczy to nieoczywistość rozwiązania dla osoby biegłej w danej dziedzinie (kryterium nieostre, dyskusyjne).

Zapraszamy serdecznie do zapoznania się z całością artykułu, który został opublikowany na łamach Rzeczpospolitej.

Autor: Dr Jakub Sielewiesiuk