Nanotechnologia jako sektor high-tech: nowa fala innowacji

Nanotechnologia to jedna z najbardziej dynamicznie rozwijających się dziedzin współczesnej nauki i techniki. Definiowana jest jako manipulacja materią w skali nanometrów (1–100 nm), czyli na poziomie atomowym i molekularnym. Otwiera ona zupełnie nowe możliwości technologiczne w wielu dziedzinach przemysłu i nauki – od elektroniki i chemii, przez medycynę, po materiały konstrukcyjne.

Czym wyróżnia się nanotechnologia w świecie patentów?

Zgodnie z klasycznym podejściem do patentowania, nie można uznać znanego już materiału za nowy wyłącznie dlatego, że odkryto jego nową, użyteczną właściwość. Nanotechnologia jednak kwestionuje to tradycyjne podejście. Materiały w skali nano często mają właściwości fizyczne, chemiczne czy biologiczne, które są zupełnie odmienne niż właściwości ich makroskopowych odpowiedników. Wobec tego takie nanomateriały mogą zostać uznane za nowe, ponieważ ich unikalne właściwości nie są inherentnie obecne w materiale w skali makro. W praktyce oznacza to, że w patentowaniu nanotechnologii istotne staje się wykazanie jakościowej różnicy wynikającej wyłącznie ze zmniejszenia skali.

Co więcej, nanotechnologia jest jedną z niewielu dziedzin, w których wynalazki były aktywnie zabezpieczane patentami już na początkowym etapie rozwoju. Przekłada się to na odmienną charakterystykę środowiska biznesowego i naukowego, w którym ochrona własności intelektualnej odgrywa kluczową rolę.

Jakie są obszary rozwoju nanotechnologii?

Nanotechnologia odgrywa ważną rolę w rozwoju nowoczesnych technologii, wpływając na wiele aspektów życia codziennego i przemysłu. Oto kilka obszarów, w których jej znaczenie jest szczególnie widoczne:

Jak polska nanotechnologia nabiera rozpędu?

Dane z ostatnich dwóch dekad, widoczne na wykresie, pokazują imponujący wzrost aktywności polskich podmiotów w zakresie nanotechnologii. Liczba zgłoszeń patentowych dokonanych przez nie wzrosła z zaledwie kilku rocznie w roku 2004 do ponad 80 publikacji w rekordowych latach 2019-2020.

Warto zauważyć, że najbardziej aktywni polscy zgłaszający w dziedzinie nanotechnologii to uczelnie i instytuty badawcze, wśród których prym wiodą Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny, Instytut Chemii Fizycznej PAN, Politechnika Warszawska, Politechnika Krakowska, Politechnika Wrocławska czy Instytut Fizyki PAN.

Spośród zgłoszeń złożonych przez polskich zgłaszających warto przytoczyć klika przykładów innowacyjnych rozwiązań.

• Europejskie zgłoszenie patentowe EP23181729 dokonane przez Uniwersytet Warszawski dotyczy sposobu wytwarzania nanodrutów z fosforku indu pokrytych złotem, a także ich zastosowania jako wysokowydajnych i stabilnych platform do pomiarów powierzchniowo-wzmocnionego rozpraszania ramanowskiego (SERS).
• Udzielony na rzecz Sobex Sp. z o.o. patent Pat.239457 dotyczy natomiast środka impregnującego, zwłaszcza do stosowania w impregnacji próżniowo-ciśnieniowej drewna sosny. Środek zawiera mikro- i nanocząstki tlenku tytanu(IV), tlenku cynku oraz tlenku żelaza(II), co nadaje mu właściwości fotokatalityczne i przeciwpleśniowe.

Ciekawostka: Alicja Zaprzalska jest jedną osób tworzących ten patent

Zanim zostałam rzecznikiem patentowym, miałam okazję osobiście zetknąć się z nanotechnologią w praktyce. Podczas studiów brałam udział w projekcie, który miał na celu opracowanie kompozytu do fotokatalitycznego usuwania lotnych związków organicznych. Materiał zawierał nanocząstki tlenku tytanu(IV) rozproszone w porowatej matrycy węglowej, którą otrzymano w wyniku pirolizy bakterii Staphylococcus carnosus. Rezultatem tego projektu były dwa udzielone patenty, które można odnaleźć pod numerami Pat.244283 i Pat.245035.

Podsumowując, nanotechnologia to nie tylko przyszłość technologiczna, ale i ogromne pole do działania w sferze własności intelektualnej. Polska, z silnym udziałem sektora akademickiego, jest na dobrej drodze, by stać się jednym z europejskich liderów w tym obszarze.