Wzory przemysłowe – jak reforma wpływa na działania

18 listopada 2024 r. został opublikowany nowy pakiet legislacyjny wprowadzający reformę wzorów przemysłowych na poziomie unijnym. W jego skład wchodzą:

1. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/2822 z dnia 23 października 2024 r. w sprawie zmiany rozporządzenia Rady (WE) nr 6/2002 w sprawie wzorów wspólnotowych i uchylenia rozporządzenia Komisji (WE) nr 2246/2002 (dalej jako: rozporządzenie nr 2024/2822)
   
   
2. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/2823 z dnia 23 października 2024 r. w sprawie prawnej ochrony wzorów przemysłowych (wersja przekształcona; dalej jako: dyrektywa nr 2024/2823)

Cele reformy są następujące:

• Unowocześnienie ochrony wzorów przemysłowych
• Poprawa dostępności ochrony wzorów przemysłowych w UE
• Zapewnienie większej interoperacyjności systemów ochrony wzorów w UE
• Harmonizacja rozbieżnych systemów ochrony w państwach członkowskich UE w zakresie tzw. „klauzuli naprawy”.

W niniejszym artykule przedstawiamy najważniejsze zmiany w zakresie ochrony wzorów UE.

Zmiany w zakresie nazewnictwa

Zmiany w zakresie definicji

Definicja wzoru przemysłowego zawarta w art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 2024/2822 została poszerzona o animację i uzyskała następujące brzmienie:

»wzór przemysłowy« oznacza postać całego produktu lub części produktu wynikającą z cech, w szczególności linii, konturów, kolorów, kształtu, faktury lub materiałów samego produktu lub jego dekoracji, włączając w to ruch, przechodzenie lub jakikolwiek inny rodzaj animacji tych cech

W preambule rozporządzenia nr 2024/2822 wskazano, że od czasu ustanowienia systemu ochrony wzorów wspólnotowych w wyniku rozwoju technologii informacyjnych pojawiły się nowe wzory przemysłowe, które nie są zawarte w produktach materialnych. W związku z tym, konieczne jest poszerzenie definicji produktów kwalifikujących się do ochrony wzorów przemysłowych, tak aby wyraźnie obejmowała ona produkty zawarte w przedmiotach materialnych lub zwizualizowane w formie graficznej i produkty wynikające z przestrzennego rozmieszczenia elementów, które mają tworzyć środowisko wewnętrzne lub zewnętrzne.

Zmianie uległa także definicja produktu zawarta w art. 3 ust. 2 rozporządzenia nr 2024/2822. Jest ona następująca:

 »produkt« oznacza każdy przedmiot przemysłowy lub rękodzielniczy inny niż programy komputerowe, niezależnie od tego, czy jest on zawarty w przedmiocie materialnym, czy też materializuje się w formie niefizycznej, w tym:

a) opakowanie, zestawy artykułów, przestrzenne rozmieszczenie elementów mających tworzyć środowisko wewnętrzne lub zewnętrzne oraz części przeznaczone do złożenia produktu złożonego,

b) prace lub symbole graficzne, logo, powierzchniowe motywy zdobnicze, kroje pisma typograficznego oraz graficzne interfejsy użytkownika.

(…)

Należy zauważyć, że reforma nie tylko dopuszcza rejestrację anonimowanych projektów cyfrowych jako wzorów przemysłowych, ale także poszerza przykładową listę produktów mogących stanowić wzór przemysłowy.

Symbol rejestracji wzorów przemysłowych

Właściciele zarejestrowanych wzorów unijnych oraz, za ich zgodą, także osoby trzecie będą mogli umieszczać wskazany symbol na produktach objętych ochroną. Zgodnie z art. 26a rozporządzenia nr 2024/2822:

Właściciel zarejestrowanego unijnego wzoru przemysłowego może poinformować opinię publiczną, że wzór przemysłowy jest zarejestrowany, umieszczając na produkcie, w którym wzór przemysłowy jest zawarty lub zastosowany, literę D wpisaną w okrąg. Takiej informacji o wzorze przemysłowym może towarzyszyć numer rejestracji wzoru przemysłowego lub hiperłącze do wpisu wzoru przemysłowego w rejestrze.

Zmiana ta ma na celu ułatwienie wprowadzenia do obrotu produktów chronionych wzorem przemysłowym oraz umożliwienie lepszego poinformowania o systemach rejestracji wzorów przemysłowych istniejących zarówno na poziomie Unii, jak i na poziomie krajowym.

Brak wymogu „jedności klasy” w zgłoszeniu zbiorowym

Jedną z najważniejszych zmian, która pozwoli na zmniejszenie kosztów zgłoszenia, jest usunięcie wymogu „jedności klas” w zgłoszeniu zbiorowym. Oznacza to, że odtąd zgłaszający będą mogli objąć zgłoszeniem zbiorowym produkty zaklasyfikowane do różnych klas klasyfikacji lokarneńskiej, co pozwoli na obniżenie opłat zgłoszeniowych. Obecnie, jeśli wzory posiadają inną główną klasę, nie mogą zostać objęte zgłoszeniem zbiorowym i muszą zostać zgłoszone jako odrębne wzory wspólnotowe. To z kolei nie pozwala na redukcję opłat za zgłoszenie i wiąże się z koniecznością uiszczenia pełnych opłat zgłoszeniowych za każdy wzór.

Jednocześnie, ustawodawca unijny przewidział ograniczenie w liczbie wzorów przemysłowych objętych zgłoszeniem zbiorowym. Zgodnie z nowymi przepisami w zgłoszeniu zbiorowym można zawrzeć maksymalnie 50 wzorów.

Zgodnie z art. 37 ust. 1 rozporządzenia nr 2024/2822:

Można ująć maksymalnie 50 wzorów przemysłowych w jednym zbiorowym zgłoszeniu unijnych wzorów przemysłowych do rejestracji. Każdy wzór przemysłowy zawarty w zgłoszeniu zbiorowym jest numerowany przez Urząd zgodnie z systemem ustalonym przez dyrektora wykonawczego Urzędu.

Zmiany w zakresie opłat

Reforma przewiduje jedną opłatę za zgłoszenie wzoru przemysłowego w wysokości 350 EUR. Obecnie opłata jest podzielona na opłatę za rejestrację 230 EUR i za publikację 120 EUR.

W przypadku zgłoszenia zbiorowego, opłata za każdy dodatkowy wzór (maksymalnie do 50) będzie wynosić 125 EUR. Obecnie  wynosi ona dla wzorów od drugiego do jedenastego 175 EUR i dla każdego następnego powyżej jedenastego 80 EUR.

Podwyższeniu ulegają jednak opłaty za przedłużenie ochrony unijnego wzoru, co najlepiej ilustruje poniższa tabela:

Okres odnowienia	Obecna opłata	Nowa opłata
Pierwszy okres	90 EUR	150 EUR
Drugi okres	120 EUR	250 EUR
Trzeci okres	150 EUR	400 EUR
Czwarty okres	180 EUR	700 EUR

Wprowadzone zostają nowe opłaty:

Obniżeniu ulegają następujące opłaty:

Co istotne, zlikwidowana została m.in. opłata za przeniesienie zgłoszenia unijnego wzoru przemysłowego oraz zarejestrowanego unijnego wzoru przemysłowego obecnie wynosząca 200 EUR za wzór.

Poszerzony zakres praw wyłączonych

Art. 19 ust. 1 i 2 lit. d) rozporządzenia nr 2024/2822 przybrał następujące brzmienie:

1. Zarejestrowany unijny wzór przemysłowy przyznaje jego właścicielowi wyłączne prawo do jego używania i uniemożliwiania używania go osobom trzecim, które nie mają zgody właściciela.

2. Na podstawie ust. 1 mogą być zakazane w szczególności następujące działania:

d) tworzenie, pobieranie, kopiowanie i udostępnianie innym osobom lub rozpowszechnianie wśród innych osób wszelkich nośników lub oprogramowania komputerowego utrwalających wzór przemysłowy w celu umożliwienia wykonania produktu, o którym mowa w lit. a).

Jak dowiadujemy się z preambuły rozporządzenia nr 2024/2822, w związku z rosnącym upowszechnieniem technologii drukowania przestrzennego w różnych gałęziach przemysłu, w tym za pomocą sztucznej inteligencji, oraz z wynikającymi z tego wyzwaniami dla właścicieli praw z wzorów przemysłowych wiążącymi się ze skutecznym zapobieganiem nielegalnemu kopiowaniu ich chronionych wzorów przemysłowych należy przewidzieć, że tworzenie, pobieranie, kopiowanie i udostępnianie wszelkich nośników lub oprogramowania komputerowego utrwalających wzór przemysłowy w celu odtworzenia produktu z naruszeniem chronionego wzoru stanowi używanie wzoru przemysłowego, które powinno podlegać zezwoleniu ze strony właściciela prawa do wzoru przemysłowego.

Zgodnie z art. 19 ust. 3 rozporządzenia:

Właścicielowi zarejestrowanego unijnego wzoru przemysłowego przysługuje prawo do uniemożliwiania wszystkim osobom trzecim wprowadzania – w ramach obrotu handlowego – z państw trzecich do Unii produktów, które nie są dopuszczone do swobodnego obrotu w Unii, w przypadku gdy dany wzór przemysłowy jest w ten sam sposób zawarty lub zastosowany w tych produktach lub gdy danego wzoru przemysłowego nie da się odróżnić pod względem istotnych cech od takich produktów, a właścicielowi prawa nie zostało udzielone zezwolenie.

Prawo, o którym mowa w akapicie pierwszym niniejszego ustępu, wygasa w przypadku, gdy w toku postępowania służącego ustaleniu, czy naruszono unijny wzór przemysłowy, wszczętego zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 608/2013(*), zgłaszający lub posiadacz produktów dowiodą, że właścicielowi zarejestrowanego unijnego wzoru przemysłowego nie przysługuje prawo zakazania wprowadzania produktów do obrotu w państwie końcowego przeznaczenia.

Nowe ograniczenia praw do unijnego wzoru przemysłowego

Zgodnie z art. 20 ust. 1 lit. d) i e) rozporządzenia nr 2024/2822:

1. Praw z unijnego wzoru przemysłowego nie wykonuje się w odniesieniu do:

d) działań podejmowanych w celu wskazania, że dany produkt jest produktem konkretnego właściciela prawa do wzoru przemysłowego, lub w celu odniesienia się do danego produktu jako do produktu konkretnego właściciela prawa do wzoru przemysłowego

e) działań podejmowanych na potrzeby komentarza, krytyki lub parodii

Zmiana oznacza, że posługiwanie się wzorem przemysłowym zarejestrowanym przez inny podmiot w zakresie komentarza, krytyki lub parodii, a także w ramach identyfikacji danego produktu objętego prawem z rejestracji unijnego wzoru, przy jednoczesnym wskazaniu jego właściciela, nie jest traktowane jako naruszenie praw wyłącznych.

W preambule rozporządzenia nr 2024/2822 wskazuje się, że przepisy dotyczące unijnych wzorów przemysłowych powinny być stosowane w sposób zapewniający pełne poszanowanie podstawowych praw i wolności, w szczególności wolności wypowiedzi.

Klauzula napraw

Obecnie przepis dotyczący klauzuli napraw jest przepisem przejściowym. Po reformie stanie się przepisem stałym.

Zgodnie z art. 20a rozporządzenia nr 2024/2822:

1. Nie przyznaje się ochrony unijnemu wzorowi przemysłowemu, który stanowi część składową produktu złożonego, od którego postaci zależy wzór przemysłowy części składowej, i który jest używany w rozumieniu art. 19 ust. 1 wyłącznie na potrzeby naprawy tego produktu złożonego mającej na celu przywrócenie mu pierwotnej postaci.
2. Na ust. 1 nie mogą powoływać się wytwórca lub sprzedawca części składowej produktu złożonego, którzy nie poinformowali należycie konsumentów, za pomocą wyraźnego i widocznego oznaczenia na produkcie lub w innej stosownej formie, o pochodzeniu handlowym produktu oraz o tożsamości wytwórcy produktu, który ma być wykorzystany do celów naprawy produktu złożonego, tak aby konsumenci mogli dokonać świadomego wyboru między konkurującymi ze sobą produktami, które mogą być użyte do naprawy.
3. Wytwórca lub sprzedawca części składowej produktu złożonego nie są zobowiązani do zagwarantowania, że wytwarzane lub sprzedawane przez nich części składowe są ostatecznie używane przez użytkowników końcowych wyłącznie na potrzeby naprawy mającej na celu przywrócenie produktowi złożonemu pierwotnej postaci.

Wyjątek przewidziany w ust. 1 ma zastosowanie zatem wyłącznie do celów naprawy. Ponadto, część produktu musi odpowiadać wyglądem części oryginalnej.

W ust. 2 omawianego przepisu zostało wskazane, że na omawiany wyjątek nie mogą się powoływać wytwórca lub sprzedawca części składowej produktu złożonego, którzy nie poinformowali należycie konsumentów, za pomocą wyraźnego i widocznego oznaczenia na produkcie lub w innej stosownej formie, o pochodzeniu handlowym produktu oraz o tożsamości wytwórcy produktu, który ma być wykorzystany do celów naprawy produktu złożonego. Konsumenci muszą bowiem mieć możliwość dokonania świadomego wyboru  między konkurującymi ze sobą produktami, które mogą być użyte do naprawy.

Z kolei w ust. 3 przepis ten przewiduje, że wytwórca lub sprzedawca części składowej produktu złożonego nie są zobowiązani do zagwarantowania, że wytwarzane lub sprzedawane przez nich części składowe są ostatecznie używane przez użytkowników końcowych wyłącznie na potrzeby naprawy mającej na celu przywrócenie produktowi złożonemu pierwotnej postaci.

Zmiany w zakresie przedłużania ochrony wzorów

Po reformie, podstawowym okresem odnowienia będzie sześciomiesięczny okres kończący się w dniu wygaśnięcia ochrony wzoru (a nie w ostatnim dniu miesiąca, w którym kończy się ochrona).

Zgodnie z art. 50d ust. 2 rozporządzenia nr 2024/2822:

Wniosek o przedłużenie składa się w terminie sześciu miesięcy przed wygaśnięciem rejestracji. W tym okresie należy również uiścić opłatę za przedłużenie. W przypadku niedotrzymania wspomnianego terminu można złożyć wniosek i uiścić opłatę w okresie kolejnych sześciu miesięcy następujących po wygaśnięciu rejestracji, pod warunkiem że w tym kolejnym okresie uiszczona zostanie dodatkowa opłata za opóźnione uiszczenie opłaty za przedłużenie lub opóźnione złożenie wniosku o przedłużenie.

Zmiana ta ma za zadanie dostosowanie procedury odnawiania wspólnotowych wzorów przemysłowych do procedury odnawiania ochrony unijnych znaków towarowych, co wpływa na ułatwienie zarządzania tymi prawami.

Wejście w życie

Rozporządzenie nr 2024/2822  wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu,  w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, tj. 8 grudnia 2024 r.

Jednakże, zgodnie z harmonogramem zawartym w art. 3 rozporządzenia nr 2024/2822, zmiany zaczną obowiązywać w dwóch etapach.

Etap 1

Niektóre zmiany będą miały zastosowanie od pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie 4 miesięcy od daty wejścia w życie rozporządzenia zmieniającego, tj. od 1 maja 2025 r.

Etap 2

Inne zmiany będą miały zastosowanie od pierwszego dnia miesiąca następującego po 18 miesiącach od daty wejścia w życie rozporządzenia zmieniającego, tj. od 1 lipca 2026 r.

Dyrektywa nr 2024/2822 wchodzi w życie wraz z rozporządzeniem zmieniającym., tj. 8 grudnia 2024 r. Państwa członkowskie będą miały  36 miesięcy na jej implementację do prawa krajowego.

Podsumowanie

Omawianą reformę przepisów należy ocenić pozytywnie. W szczególności, ważną zmianą jest likwidacja wymogu „jedności klas” w zbiorowym zgłoszeniu wzorów przemysłowych, co pozwala na znaczące obniżenie kosztów zgłoszenia. Istotne jest także dostosowanie przepisów rozporządzenia do postępu technologicznego. Dobrymi zmianami są również modyfikacje w zakresie opłat, a zwłaszcza likwidacja opłaty za przeniesienie praw do wzoru. Podwyższenie opłat za odnowienie ochrony wzorów niekoniecznie musi być oceniane negatywnie. Może bowiem przyczynić się do tego, że przedłużana będzie ochrona tylko na wzory, które rzeczywiście funkcjonują na rynku.